ادعای شاخ‌دار درباره فروش نفت ایران به آمریکا

گروهی از کاربران شبکه‌های اجتماعی ویدیویی با عنوان «تصاویر ماهواره‌ای فروش نفت ایران به آمریکا به تعداد ۵۹ کشتی در یک سال گذشته» منتشر کرده‌اند (بایگانی). در شرح این ویدیو نوشته شده:

رسوایی کاخ سفید
نیویورک تایمز فاش کرد
فروش نفت توسط رژیم به آمریکا در یکسال گذشته به تعداد ۵۹کشتی از طریق تصاویر ماهواره‌ای ثبت شده!
حالا آشکار شد، رژیم انتقام سخت را از مردم بدبخت ایران داره می‌گیره. سنگرها یک به یک داره فتح میشه!

این ادعا که ایران در سال گذشته نفت خود را آمریکا فروخته، در روزهای پایانی فروردین ۱۴۰۳ و پس از حمله موشکی جمهوری اسلامی ایران به اسراییل مطرح شده و توضیحاتی که به همراه آن منتشر شده، انتقاد این افراد از دولت بایدن است که معتقدند این فروش نفت، دلیلی بر «همدلی» بایدن با جمهوری اسلامی است. هم‌زمان هم دو طرف، اخباری منتشر کرده‌اند که خبر از تشدید تحریم‌ها از سوی ایالات متحده دارد. (بایگانی۱ و بایگانی۲)

تحریم نفتی تجاری ایران از سوی ایالات متحده

ایالات متحده، سالهاست نه‌تنها «نفت ایران» را تحریم کرده‌است، بلکه هر کشور، شرکت و نهادی که به صادرات نفت ایران کمک کند نیز براساس OFAC مجبور به پرداخت جریمه‌های گزاف خواهد شد (بایگانی). 

برای همین در حالی که این کشور، بسیاری از شرکت‌ها و کشورهای دیگر را به‌خاطر نفت ایران تحت فشار قرار داده‌، خبر «آمریکا از ایران ۵۹ نفت‌کش نفت وارد کرده‌است» خبر عجیبی است که در صورت واقعی بودن حتما در رسانه‌های مختلف بازتاب داشته است.

توجه کنیم که صادرات نفت ۵۹ نفت‌کش از ایران به آمریکا در یک‌سال این کشور را به یکی از بزرگ‌ترین شرکای تجاری ایران در سال ۲۰۲۳ تبدیل می‌کند در حالی که آمریکا نه‌تنها نفت ایران بلکه بسیاری از زمینه‌های تجاری با ایران را تحریم کرده‌است. اما در رسانه‌ها، چنین موضوعی مطرح نیست و این پست در شبکه X، تنها به منبعی اشاره دارد که به‌نظر می‌رسد ویدیویی تقطیع‌شده از یک شبکه خبری تلویزیونی در ترکیه است.

ویدیوی خبری نادرست در تلویزیون ترکیه‌ای

ویدیویی که به همراه این پست‌ها در شبکه‌های اجتماعی فارسی‌زبان منتشر شده، به زبان ترکی است و جستجو معکوس آن، ما را به ویدیوی اصلی می‌رساند.

این ویدیو در یوتیوب با عنوان: «رسوایی نفتی آمریکا با ایران فاش شد: ۲/۸ میلیارد دلار فروش انجام شد» در کانال یوتیوب شبکه خبری TGRT Haber منتشر شده است.

در ویدیویی که در شبکه‌های اجتماعی فارسی منتشر شده نیز تصویر لوگوی شبکه خبری ترکیه‌ای TGRT Haber دیده می‌شود. این شبکه، متعلق به هلدینگ «ایهلاس» تحت کنترل انور اورن، تاجر نزدیک به اردوغان است.

این ویدیو در اینستاگرام و یوتیوب با این شرح منتشر شده است:

نیویورک تایمز در اخبار خود با انتشار تصاویر ماهواره‌ای اعلام کرد که ایران در یک سال ۲/۸ میلیارد دلار نفت به آمریکا فروخته است.

اما این ادعا درست نیست. گزارش نیویورک‌تایمز چنین ادعایی نمی‌کند بلکه می‌گوید تعداد ۵۹ کشتی نفت از ایران به چین رفته و به آنها فروخته شده است.

گزارش نیویورک تایمز درباره فروش نفت ایران به چین

همان طور که در تصاویر دیده می‌شود، اشاره این ویدیوی خبری ترکیه‌ای، به گزارش تحقیقی نیویورک تایمز در روز ۱۶ فوریه ۲۰۲۴ (جمعه، ۲۷ بهمن ۱۴۰۲) است. 

گزارش با تیتر «حفره ۲/۸ میلیارد دلاری در تحریم‌های آمریکا علیه ایران» حاصل مدت‌ها کار تحقیقاتی چهار روزنامه‌نگار آمریکایی با اطلاعات منبع‌باز (OSINT) مانند تصاویر ماهواره‌ای، اسناد شرکت‌های بیمه و … در رهگیری چندین محموله نفتی از مبدا ایران است (بایگانی). این گزارش به نشان می‌دهد کشتی‌های ایرانی چگونه توانسته‌اند با وجود تحریم‌ها، نفت خود را به مشتریان خود از جمله چین بفروشند:

تحریم‌های واشنگتن نتوانسته است در سال ۲۰۲۳ جلوی صادرات نفت ایران به ارزش ۲/۸ میلیارد دلار را بگیرد… این درآمد نفتی از طریق ۲۷ تانکر که در ۵۹ سفر دریایی به‌دست آمده‌است… این کشتی‌ها متعلق به شرکت‌های صوری هستند و عمر آن‌ها از بیشتر از حد متعارف است و از تاکتیکی به نام «رد گم کنی، spoofing» برای مخفی کردن موقعیت مکانی واقعی خود استفاده می‌کنند، بدین صورت که در کشتی‌ها اطلاعات یک مسیر جعلی را برای پنهان کردن مکان واقعی خود مخابره می‌کنند… شرکت بیمه‌ «آمریکن کلاب» این ۲۷ تانکرها را بیمه کرده‌است.

نیویورک‌تایمز با انتقاد از عملکرد دولت بایدن نوشت که مشخص نیست که واشنگتن چه کسی را مسئول اصلی شناسایی نفتکش‌های مشکوک می‌داند. محققان این گزارش با دنبال‌کردن شواهد و تصاویر ماهواره‌ای که منتشر کرده‌اند نشان دادند بیشتر این نفت وارد بنادر صنعتی «چین» شده‌است.  گزارش نیویورک تایمز، همان روزها در رسانه‌های فارسی زبان ایران و جهان پوشش داده‌شد؛ یورونیوز، ایران اینترنشنال، ایرنا، همشهری، عصر ایران، قدس آنلاین.

به این دلیل، تیتر رسانه‌های ترکیه‌ای در این باره نادرست است و گزارش نیویورک تایمز نشان نمی‌دهد که این مقدار نفت از ایران به آمریکا رفته باشد یا به آنها فروخته شده باشد. (نمونه دیگر از TRT). نیویورک‌تایمز درباره «سهل‌انگاری دولت آمریکا در جلوگیری از صادرات نفت ایران به چین و مشارکت یک شرکت بیمه‌ای آمریکایی» است، نه «دوستی ایران و آمریکا در زمینه تجارت نفت». 

برخی از کاربران در شبکه‌های اجتماعی با انتشار ویدئویی از یک شبکه خبری ترکیه‌ای، ادعا می‌کنند بر اساس گزارش نیویورک تایمز و تصاویر ماهواره‌ای، ایران در سال گذشته ۵۹ کشتی نفت به آمریکا فروخته است.

صادرات نفت ۵۹ نفت‌کش از ایران به آمریکا در یک‌سال این کشور را به یکی از بزرگ‌ترین شرکای تجاری ایران در سال ۲۰۲۳ تبدیل می‌کند در حالی که آمریکا نه‌تنها نفت ایران بلکه بسیاری از زمینه‌های تجاری با ایران را تحریم کرده‌است. اگر چنین خبری را نیویورک تایمز منتشر کرده‌بود باید در رسانه‌ها بازتاب بیشتری پیدا می‌کرد.

پستی که در شبکه‌های اجتماعی فارسی‌زبان منتشر شده، همراه با ویدیویی از یک شبکه خبری ترکیه‌ای به اسم TGRT News است؛ شبکه‌ای که به اشتباه می‌گوید نیویورک تایمز گزارش کرده ایران نفت خود را به «آمریکا» فروخته است.

با مراجعه به گزارش نیویورک‌تایمز متوجه می‌شویم نویسندگانش، در بهمن ۱۴۰۲ نشان داده‌اند ۵۹ کشتی با محموله نفتی از ایران به بنادر تجاری «چین» رفته است. این گزارش از بایدن انتقاد می‌کند که چرا نتوانسته این کشتی‌ها را رهگیری و شناسایی کند. این گزارش را رسانه‌های فارسی‌زبان ایران و خارج از کشور، در زمان انتشارش پوشش داده بودند.

بنابراین فکت‌نامه به ادعای مطرح‌شده در شبکه‌های اجتماعی درباره «تصاویر ماهواره‌ای فروش نفت ایران به آمریکا به تعداد ۵۹ کشتی در یک سال گذشته» نشان شاخ‌دار می‌دهد.